Leiderschap in de zorg: 4 kwadranten
Onlangs kwam Anne tijdens een training over werkgeluk een mooie tool tegen over leiderschap in de zorg. Met deze tool denk je na over op welke manier JIJ zelf reageert in bepaalde situaties. Soms heb je moed en ruimte nodig om de rol van leider in te nemen, het beeld van dit model kan je er dan zeker bij helpen.
De tool past goed bij hoofdstuk 2 van ons boek. In dit artikel vertellen we meer over deze tool en leer je hoe jij dit zelf kan toepassen in alledaagse (werk) situaties.
4 kwadranten van eigenaarschap
Het gaat om de tool: 4 kwadranten van eigenaarschap.
Deze tool ziet er zo uit.
De tool is ontwikkeld door de Amerikaanse hulparts Dan Diamond. Hij merkte dat mensen in moeilijke situaties op een hele andere manier kunnen reageren. Om het concreet te maken: Bij een tsunami – situatie zag hij mensen die direct opstaan uit de modder om andere mensen te helpen en dingen weer beter te maken.
Hij zag ook mensen die in de modder blijven liggen en eigenlijk niets meer kunnen én mensen die in die situaties juist gingen plunderen. Hij wilde hier meer inzicht in krijgen, zodat er meer grip op deze verschillende reacties ontstaat. Hieronder zie je het resultaat van zijn bevindingen.
Ik-Wij As
Er blijkt een verschil tussen of mensen de focus vooral op zichzelf hebben (dat het goed is voor mij) of dat mensen hun focus vooral hebben liggen op het grotere belang (de focus op wij). Deze verschil-in-focus wordt weergegeven op de horizontale as.
Wel-geen-regie As
Er blijkt een verschil tussen of mensen het gevoel hebben zelf regie te hebben over de situatie waar ze zich in bevinden (dat ze zelf invloed ervaren) of dat mensen geen regie ervaren over deze situatie. Dat wordt weergegeven op de verticale as.
Er ontstaan op deze manier 4 kwadranten die de volgende naam hebben gekregen: Manipulator, Slachtoffer, Omstander, Leider. Deze kun je gebruiken om na te denken over je eigen ‘mindset’ ten aanzien van bepaalde situaties. Hieronder worden deze kwadranten iets nader toegelicht.
Let op: het is géén stempel!
Je hebt als mens veel rollen in je leven (werknemer, collega, vriend, vriendin, moeder, dochter, buurman...).
In verschillende (crisis) situaties kan je dus anders reageren, het is dus géén stempel.
Je kunt in de ene situatie reageren op de manier die past bij kwadrant 1, terwijl je in een andere situatie juist reageert als leider. Het belangrijkste is dat je je er bewust van bent!
4 kwadranten van leiderschap in de zorg
Kwadrant 1: Manipulator
Je hebt het gevoel dat je regie hebt over de situatie, maar je wilt het vooral voor jezelf inzetten.
Voorbeelden die hierbij passen zijn:
‘Daar heb ik recht op’ ‘Dat doen we hier al jaren zo’ ‘ik ga echt niets anders proberen want dat werkt toch niet’ Mensen met deze mindset houden over het algemeen niet zo van veranderen en gunnen anderen eigenlijk ook geen succes.
Kwadrant 4: Leider
Deze mindset is er één van mensen die een verschil kunnen maken. Ze geloven dat wat zij doen bijdraagt. Ze genieten er ook van als een ander succesvol is, daar willen ze veel energie in steken. Ze dragen bij een het grotere belang.
Een voorbeeld:
‘Er is iets mis gegaan, een fout gemaakt, wat is mijn aandeel daar dan in?’
‘Ik zie dat mijn collega’s niet verder kunnen als ik dit niet af heb, dus ik ga even een uurtje langer door zodat ze verder kunnen.’
Kwadrant 2: Slachtoffer
Je bent wel gericht op ‘ik’ maar je hebt niet het gevoel dat je invloed hebt. Je stelt je meer op als een slachtoffer. Je vind dan bijvoorbeeld dat jouw werkplezier afhangt van wat een ander doet. Mensen met deze mindset houden van bestaande patronen, zijn reactief en worden gedreven door een soort angst.
Een voorbeeld uitspraak die hierbij past is:
‘ik heb ook altijd pech’
Kwadrant 3: Omstander
Je gelooft dat het grotere geheel belangrijk is, maar je hebt toch het gevoel dat je meer een omstander bent. Je ervaart geen eigen regie op de situatie waar je inzit.
Voorbeelden die passend zijn:
‘Ik zou wel willen, maar daar ben ik niet voor in de positie’
‘Dit kan zo niet langer, daar zou iemand iets aan moeten doen!’
Hoe zet je deze tool in bij leiderschap in de zorg?
Deze tool helpt jou je er bewust van te zijn, waardoor je zelf actie kunt ondernemen.
Wat hierbij belangrijk is:
- Je hebt altijd een keus; je hebt niet altijd invloed op de situatie, maar wel hoe jij ermee omgaat
- Het is een momentopname- door de dag wissel je wel regelmatig ook tussen de kwadranten
- Plaats een ander niet in één van deze hokjes- het is voor jezelf!
Wees bewust
Wees je bewust van wat je tegen jezelf zegt. Hoor ik mezelf zeggen: ‘och heb ik weer, altijd pech?’ Of ‘wat kan IK nu zelf doen?’
Zet het op de agenda
Je kunt dit onderwerp ook eens op de agenda zetten of het kwadrant op een whiteboard bij jullie tekenen.
En dan eens kijken wat mensen erover zeggen. Het werkt natuurlijk niet altijd, maar er zijn voorbeelden bekend dat collega’s zich opeens bewust werden van hun eigen, gedrag en houding t.a.v. van een bepaalde situatie. Daarna kwamen zij zelf met een actieve bijdrage om mee te denken.
Oefenen – Oefenen en Uitproberen
Een voorbeeld van leiderschap in de zorg uit de praktijk
Aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk willen we jullie even de leiderschapsrol laten ervaren. In jullie dagelijks werk kom je regelmatig in stressvolle situaties terecht, waarin je snel belangrijke keuzes moet maken. Wij hebben het nieuws natuurlijk gevolgd en ik vermoed dat ook jullie in de huidige coronasituatie voor hete vuren hebben gestaan en nog steeds staan.
En dan is het goed om te bedenken: hoe reageer jij dan in zo’n stressvolle situatie? Pak jij dat leiderschap?
Stel dat je naar een kwetsbare patiënt moet, je doet de voorraadkast open en je ziet dat de mondkapjes op zijn. Wat is dan jouw reactie? Welke rol pak jij?
Cirkel van invloed, betrokkenheid en verantwoordelijkheid
Hoe verhoudt zich deze tool tot de Cirkel van invloed, betrokkenheid en verantwoordelijkheid waar wij in ons boek over spreken?
De Cirkel van invloed, betrokkenheid (Steven Covey) en verantwoordelijkheid (Bart van den Belt) volgt eigenlijk nadat je besloten hebt dat je actie wilt ondernemen en leiderschap wilt pakken.
Dan bepaal je OF je echt wel invloed hebt EN of je er ook verantwoordelijk voor bent en/ of wilt zijn. Want ook delegeren en af en toe ‘nee’ zeggen tegen iets dat er op je pad komt hoort bij leiderschap natuurlijk.
Gebruikte bronnen: Happy Office
Volg mij